زندگی در جوامع امروزی که هر روز در حال رشد است مشکلاتی از جمله ضعف در ارتباط گیری، مهارت های زندگی و موارد بسیار زیاد دیگری را برای انسان ها بوجود آورده است. روانشناسی با بررسی بر روی افکار، احساسات و عملکردهای روانی انسان ها می تواند این مشکلات را شناسایی و رفع کند.
این علم جایگاه ویژه‌ای در دنیای علوم اجتماعی دارد که می تواند کیفیت زندگی ما را بسیار بالا ببرد و آرامشی بزرگ و پایدار برایمان به ارمغان آورد. روانشاسی انواع مختلفی از جمله روانشناسی کودک، روانشناسی خانواده، روانشناسی بالینی و غیره دارد که هر یک دارای کاربردهای مجزا و مهمی در زندگی ما است.
در این مقاله قصد داریم شما را با انواع روانشناسی آشنا کرده و کاربرد های هر یک را به طور کامل توضیح دهیم.
روانشناسی چیست؟
به بیان ساده، روانشناسی علمی است که به مطالعه و تحلیل رفتار و فرآیندهای ذهنی انسان‌ها می پردازد. همچنین تاثیر عوامل محیطی، فشارهای اجتماعی، شرایط خانوادگی و دیگر موارد را بر روی احساس، طرز فکر و نحوه برخورد افراد بررسی می کند.
می توان اینگونه بیان کرد که رفتار انسان ها مجموعه ای از اعمال و فعالیت هایی هستند که قابل مشاهده و اندازه گیری هستند. برخی از این فعالیت ها بصورت مستقیم قابل مشاهده اند مانند نحوه برخورد و صحبت کردن و برخی فعالیت ها ذهنی هستند مانند تفکر یا هیجان که مستقیما قابل مشاهده نیستند.
بنابراین برجسته ترین کاربرد روانشناسی کمک به سلامت روان افراد می باشد و روانشناسان با توجه به یافته ها و تحقیقاتی که انجام می دهند، در رفع بیماری های ذهنی و ناراحتی روانی مراجعین خود تلاش می کنند.
انواع روانشناسی
علم روانشناسی بسیار گسترده است و بر روی اندیشه، رفتار، رشد، شخصیت و احساسات انسان ها تحقیق و بررسی می کند.
با توجه به اینکه انسان ها در شرایط و موقعیت های خاص و در زمان های مختلف، رفتارهای متفاوتی از خود نشان می دهند نمی توان برای تمامی اشخاص شرایط یکسانی را برای بررسی رفتارها و روند درمان در نظر گرفت.
از این رو روانشناسی به حوزه‌ها و شاخه‌های مختلفی تقسیم بندی می شود. در ادامه فهرستی از انواع روانشناسی و کاربرد هر یک ذکر شده است.
روانشناسی عمومی
روانشناسی عمومی به عنوان یکی از اصولی‌ترین حوزه‌های روانشناسی شناخته می‌شود که پایه و زیربنای علم روانشناسی است.
این شاخه به کل علم روانشناسی اشاره می کند. روانشناسان عمومی تلاش می‌کنند تا به درک عمیقی از رفتارها و عملکرد ذهنی انسان‌ها برسند و بتوانند مشکلاتی که در در رفتار و افکار افراد وجود دارد را حل کنند.
از جمله اهداف مهم این شاخه، بررسی مشکلات رفتاری، اختلالات روانی، فرآیند شناختی، ذهنی، هیجانات، احساسات، تفکر و هوش است. تحقیقات علمی این رشته از طریق تست و آزمایش بدست می آید.
روانشناسی بالینی
روانشناسی بالینی یکی دیگر از انواع روانشناسی است که به بررسی و ارزیابی مشکلات و ناهنجاری‌های روانی و رفتاری و در نهایت تشخیص و درمان این مشکلات می‌پردازد. از جمله مهمترین اختلالاتی که توسط این شاخه کنترل و درمان می شوند به شرح زیر است:
- مشکلات زناشویی و خانوادگی
- درمان و مدیریت اختلالات مصرف مواد
- درمان و مدیریت اختلال افسردگی و دوقطبی
- مشکلات جنسی
- اختلال در خوابیدن و خوردن
این حوزه بر پایه روش‌های علمی روان شناختی و استفاده از تئوری های معتبر است و تکنیک‌های درمانی متنوعی را ارائه می دهد.
روانشناسان بالینی تلاش می‌کنند تا سلامت روان افراد را با استفاده از مصاحبه و تست های مربوطه، ارزیابی کرده و مطابق با آن درمان های لازم را انجام دهند.
روانشناسی شناختی
روانشناسی شناختی به عنوان یکی از اصولی‌ترین حوزه‌های روانشناسی به مطالعه فرآیندهای ذهنی می‌پردازد. این شاخه از روانشناسی توانمندی‌های شناختی انسان‌ها مانند تفکر، حافظه، زبان و حل مسائل را مورد بررسی قرار میدهد.
کاربرد اصلی روانشناسی شناختی در زمینه بهبود توانایی‌های شناختی و عملکرد انسان‌هاست. برای مثال، این حوزه به ارائه تکنیک‌ها و راهکارهای بهبود حافظه و درمان اختلالات یادگیری، مدیریت استرس و اضطراب و افزایش دقت در تصمیم گیری کمک می‌کند.
همچنین از آن می‌توان در طراحی روش‌های درمانی برای اختلالات مغزی و نیز در توسعه فناوری‌های مبتنی بر مغز بهره برد.
روانشناسی مهاجرت
روانشناسی مهاجرت یک حوزه مهم در علوم روانشناسی است که به مطالعه تأثیرات مهاجرت بر روان و رفتار افراد می‌پردازد. این حوزه بر درک و تجزیه و تحلیل تجربیات و مشکلات پیش روی افراد مهاجر تمرکز دارد.
یکی از مسائل مهم در روانشناسی مهاجرت، تأثیرات فرهنگی و اجتماعی بر روی مهاجران است. افراد با ورود به مکان جدید با تغییر فرهنگ، زبان و عقاید در جامعه میزبان روبه‌رو می شوند. این تغییرات می‌تواند تأثیرات عمیقی بر روی رفتار و روان آنها داشته باشد و آنها را با چالش هایی رو به رو کند.
در روانشناسی مهاجرت سازگاری با محیط جدید نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بسیاری از مهاجران در تلاشند تا خود را با محیط جدید زندگشان سازگار کنند.
در این حوزه از روانشناسی، فرآیند پرداختن به مشکلات، دغدغه‌ها و ابهام‌های فرد مهاجر بررسی می شود و راهکارهایی در راستای حل مشکلات قبل و بعد از مهاجرت ارائه می گردد.
روانشناسی کودک
روانشناسی کودک به عنوان یک حوزه متمرکز بر مطالعه رفتار، توسعه و نیازهای روانی کودکان و نوجوانان زیر مجموعه ای از انواع روانشناسی شناخته می‌شود. این حوزه به ما کمک می‌کند تا درک بهتری از فرآیند تکاملی کودکان در دوره‌های مختلف از تولد تا بلوغ پیدا کنیم.
یکی از مسائل مهم در روانشناسی کودک، تأثیرات خانواده و محیط خانه بر رشد و توسعه کودکان است. خانواده به عنوان اولین محیط تعاملی کودکان، نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری شخصیت و تجربیات آنها دارد.
روانشناسی کودک همچنین به تشخیص و درمان مشکلات روانی کودکان کمک می کند. این مشکلات می تواند شامل اضطراب و افسردگی تا اختلالات یادگیری و اضطراب اجتماعی باشد.
روانشناسان کودک تلاش می‌کنند تا به کودکان و خانواده‌هایشان کمک کنند تا با این مشکلات به بهترین شکل ممکن برخورد کنند. در نتیجه روانشناسی کودک به عنوان یک ابزار مهم در تربیت و پرورش کودکان و نیز در بهبود کیفیت زندگی آنها در دوران کودکی و نوجوانی شناخته می‌شود.
روانشناسی خانواده
روانشناسی خانواده یکی از حوزه های مهم در انواع روانشناسی است که به مطالعه ساختارها و ارتباطات داخلی در خانواده‌ها می‌پردازد. این حوزه به ما کمک می‌کند تا به عمق تاثیرات خانواده بر روی روان و رفتار افراد در طول دوره‌های مختلف زندگی بپردازیم.
خانواده به عنوان اولین محیط مهم تربیتی و اجتماعی برای افراد نقش اساسی ایفا می‌کند و در ایجاد شخصیت، ارتباطات اجتماعی و سلامت روانی افراد تأثیرگذار است.
روانشناسی خانواده موانع و مشکلات مربوط به خانواده ها را بررسی و راهکارهای عملی ارائه می دهد. مشکلات ازدواج و دوران نامزدی، شیوه تعامل و روابط زناشویی، اختلافات زناشویی و علل آن و همچنین شیوه تعامل با فرزندان و غیره از جمله این موارد هستند.
این حوزه به والدین و مربیان کمک می‌کند تا روش‌های بهتری را برای ارتقاء ارتباطات خانوادگی و پرورش کودکان خود اجرا کنند. به علاوه، روانشناسی خانواده در ترمیم و تقویت روابط خانواده‌ها و حل مشکلات بوجود آمده نیز نقش مهمی دارد و به ارتقاء سلامت روانی خانواده‌ها کمک می‌کند.
روانشناسی تاریک (دارک)
روانشناسی تاریک یا دارک (Dark Psychology) به عنوان یک حوزه تحقیقی در علم روانشناسی است. در این حوزه به مطالعه و تجزیه و تحلیل رفتارها، استراتژی‌ها و تاکتیک‌هایی می پردازند که به طور عمده به منظور مغلوب‌سازی، نفوذ در ذهن دیگران، تلاش برای کنترل دیگران، تحریک عواطف منفی شخصیت‌ها و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در واقع روانشناسی تاریک، رفتارهایی را مورد مطالعه قرار می دهد که برخلاف اخلاق و ارزش های اجتماعی هستند و بر موارد منفی و طبیعت تاریک رفتارها تمرکز دارد.
از طرفی استفاده از دانش روانشناسی تاریک برای اهداف منفی مانند تسلط و کنترل بر دیگران، به شدت غیراخلاقی و قابل محاکمه است.
روانشناسی اجتماعی
روانشناسی اجتماعی بعنوان یکی از انواع روانشناسی به مطالعه رفتارهای انسان‌ها در محیط‌های اجتماعی می‌پردازد. این حوزه بررسی می‌کند که چگونه عوامل اجتماعی مانند گروه‌های اجتماعی، فرهنگی، تعاملات انسانی و ساختارهای اجتماعی بر روی انسان تأثیر می‌گذارند و چگونه افراد می توانند در این محیط‌ها با یکدیگر تعامل برقرار کنند.
یکی از مسائل کلیدی در روانشناسی اجتماعی، تأثیر گروه‌های اجتماعی بر رفتار و عقاید افراد است. این حوزه به ما می‌آموزد که چگونه اعضای یک گروه از هم تأثیر می‌پذیرند و عقاید گروهی چگونه شکل می‌گیرند و چگونه می توان تفاوت‌ها و تعارضات در این گروه ها را مدیریت کرد.
این حوزه به ما ابزارها و راهکارهایی برای حل مسائل اجتماعی و ایجاد تغییرات مثبت در جوامع و فرهنگ‌ها ارائه میدهد و در ارتقاء رفتارها و روابط بین انسان ها نقش مهمی دارد.
کاربرد روانشناسی در زندگی انسان چیست؟
همانگونه که اشاره شد هر یک از انواع روانشناسی در زندگی انسان دارای کاربردهای بسیار متنوعی است. در زیر چند مورد از این کاربردها ذکر شده است.
مدیریت استرس و اضطراب
روانشناسی به انسان‌ها کمک می‌کند تا راه‌های مدیریت استرس و اضطراب را بیاموزند. متخصصان روانشناسی می‌توانند تمرینات روانی و راهکارهایی ارائه دهند تا افراد بتوانند بر فشارهای روزمره زندگی غلبه کنند.
ارتقاء روابط انسانی
از طریق آموزه‌های روانشناسی می توانیم در مورد ارتباطات انسانی، افزایش تعاملات موفق و بهبود روابط خانوادگی، اجتماعی و حرفه‌ای به موفقیت چشمگیری برسیم.
توسعه مهارت‌های اجتماعی
روانشناسی به ما کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی خود را مانند مهارت‌های مذاکره، تفکر انتقادی و تعامل موثر بهبود ببخشیم.
بهبود وضعیت شغلی
بهره گیری از انواع روانشناسی می تواند به بهبود عملکرد شغلی، مدیریت زمان، مهارت‌های مدیریتی و افزایش رضایت شغلی کمک کند.
به طور کلی، بهره گیری از انواع روانشناسی به بهبود کیفیت زندگی و رسیدن به آرامش و موفقیت در مسیر زندگی انسان‌ها کمک می‌کند.
تفاوت روانشناسی و روانپزشکی
تفاوت اصلی بین روانشناسی و روانپزشکی در رویکرد و حوزه کاری آنها است. روانشناسی علمی است که به مطالعه و تحلیل رفتارها، افکار و عوامل روانی انسان‌ها می‌پردازد.
روانشناسان معمولاً با استفاده از روش‌های تحقیقی، مشاهده، مصاحبه و آزمایش‌های انواع روانشناسی، سعی در درک عملکرد ذهنی و رفتار انسان‌ها دارند. آنها با مشاره دادن به افراد در مواردی مانند توسعه مهارت‌های اجتماعی و مدیریت استرس کمک می‌کنند.
از سوی دیگر، روانپزشکی یک تخصص پزشکی است که به تشخیص و درمان اختلالات روانی و روانپزشکی مشغول است. روانپزشکان تحصیلات پزشکی را می‌گذرانند و درمان‌های دارویی و روش‌های دیگری را برای مدیریت اختلالات روانی ارائه می‌دهند.
آنها معمولاً با موارد جدی‌تری مانند افسردگی عمیق، اسکیزوفرنیا و اختلالات جسمی-روانی سروکار دارند. در کل، انواع روانشناسی بیشتر به مطالعه و درک عملکرد انسان ها می پردازد.
کلام آخر
روانشناسی به عنوان یک علم گسترده به ما کمک می‌کند تا درک عمیقی از رفتار و روان انسان‌ها و تأثیراتی که محیط بر آنها می گذارد پیدا کنیم.
آشنایی با انواع روانشناسی برای بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها در مسائل مختلف اجتماعی، سلامتی و شخصیتی کمک بسزایی می کند و در بسیاری از جوانب زندگی انسان تأثیرگذار هستند.
