گاهی ممکن است در برهه ایی از زندگی خود احساس کنید که انگیزه ایی برای ادامه زندگی ندارید. اعتماد به نفستان را از دست داده اید، ایرادگیر شده اید، نا امید هستید و حوصله انجام کارهای زندگی روزمره خود را ندارید و نسبت به همه چیز بدبین شده اید. خب گاهی این علائم طبیعی است. ممکن است عزیزی را از دست داده باشید یا شکست عشقی داشته باشید و عوامل دیگری که شما را ناراحت کرده باشد.
اما منظور ما از افسردگی این نیست. در واقع افسردگی یک بیماری تلقی می شود که فرد بعد از گذشت مدت ها (حداقل دوهفته) همچنان علائم را در خود دارد. فرد افسرده هم بر زندگی عادی خود اختلال ایجاد می کند و هم اطرافیان خود را تحت تاثیر قرار می دهد. خوشبختانه افسردگی همانند دیگر بیماری ها قابل درمان است.
اختلالات افسردگی (Depressive Disorders) که زیرمجموعه ای از انواع اختلالات روانی هستند، انواع گوناگونی دارند. آگاهی و تشخیص درست نوع افسردگی به بیمار کمک می کند که به درستی درمان شود. در این مقاله انواع اختلالات افسردگی را بر اساس DMS 5 (نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی) که توسط انجمن روان‌پزشکی آمریکا (APA) منتشر شده است، بررسی می کنیم.
اختلال افسردگی حاد (Major Depressive Disorder)
همه ما دچار غم و اندوه می شویم. ممکن است عزیزی را از دست بدهیم، جدایی را تجربه کنیم یا به هر دلیل دیگری برای مدتی افسرده و ناامید باشیم. اما معمولا این احساس گذراست. منظور ما از اختلال افسردگی حاد زمانی است که فرد برای مدتی طولانی تقریبا هر روز و در طول روز علائم اختلال افسردگی حاد را دارد و به سادگی می توان یک فرد مبتلا به MDD را از حالات چهره اش شناسایی کرد.
علت دقیق افسردگی حاد مشخص نیست. اما عواملی چون ژنتیک، استرس و تغییرات هورمونی می تواند در ابتلا به آن نقش داشته باشند.
اختلال افسردگی حاد چه علائمی دارد؟
بی خوابی، خستگی، احساس گناه، عدم لذت از زندگی، کناره گیری از حضور در جمع، از علائمی است که تقریبا فرد با آن درگیر است.
اختلال افسردگی حاد با تغییراتی در اشتها و وزن، خواب و فعالیت های روزانه بروز می کند. افرادی که دچار اختلال افسردگی حاد می شوند احساس بی ارزش بودن می کنند و در تفکر تمرکز و تصمیم گیری دچار مشکل می شوند.
افکاری چون مرگ و خودکشی به سراغشان می آید. افراد مبتلا به افسردگی حاد باید تحت درمان قرار بگیرند تا علت آن ریشه یابی شود و فرد تحت درمان قرار بگیرد. گاهی نیاز است بیمار دارو مصرف کند و یا حتی در بیمارستان بستری شود. اختلال افسردگی حاد می تواند علاوه بر صدمات روحی به جسم فرد نیز ضربه وارد کند. این صدمات عبارتند از:
- سردرد و بیماری های جسمی
- عدم تحرک و خطر ابتلا به بیماری های قلبی و دیابت و اضافه وزن
- اضطراب اختلال حواس و فوبیای اجتماعی
- انزوا طلبی
- اقدام به خودکشی
- درگیری های خانوادگی و مشکلات عاطفی
درمان افسردگی حاد
- تغییر سبک زندگی:
تغذیه: شما می توانید با تغییر نوع تغذیه خود به درمان افسردگی حاد کمک کنید. غذاهای حاوی اسید چرب امگا 3 (مثل ماهی سالمون)، ویتامین‌های گروه B (مانند لوبیا و غلات کامل) و منیزیم (مثل مغزیجات، دانه‌ها و ماست) را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
خواب کافی: خواب کافی در طول شب و استراحت کافی بدن شما را سالم نگه می دارد. برای تنظیم هورمون ها وداشتن یک زندگی شاد و پر انرژی، سعی کنید شب ها زود بخوابید. داشتن حداقل 8 ساعت خواب مفید برای بدن لازم است. اگر به دلیل افسردگی، اختلال خواب دارید حتما با پزشک مشورت کنید.
- از الکل و مواد غذایی فراوری شده تا حد امکان خودداری کنید:
مواد نگه دارنده و الکل موجب ضعف سیستم عصبی و در نتیجه افسردگی می شوند.
- ورزش:
ورزش را فراموش نکنید. پیاده روی و تحرک مخصوصا ئر ابتدای صبح که هوا مملو از اکسیژن است و زیر نور خورشید سبب می شود تا ویتامین دی کافی جذب کنید. یکی از علائم افسردگی حاد کمبود ویتامین دی است.
- مراجعه به روانشناس:
در کنار تمامی این موارد، اصلی ترین گام مراجعه به روانشناس و تشخیص اختلال افسردگی است. می توان از طریق گفتگو علت افسردگی را شناسایی و سپس در جهت درمان آن گام بردارید.
1- اختلال افسردگی بعد از زایمان (Postpartum depression)
افسردگی پس از زایمان (که PPD نیز نامیده می شود) یک وضعیت پزشکی است که بسیاری از زنان پس از بچه دار شدن به آن دچار می شوند. این اختلال شامل احساس شدید غم، اضطراب (نگرانی) و خستگی است که برای مدت طولانی پس از زایمان ادامه دارد. این احساسات می تواند مراقبت از خود و کودکتان را برای شما سخت کند. PPD می تواند هر زمان پس از زایمان اتفاق بیفتد. اغلب در عرض 1 تا 3 هفته پس از تولد نوزاد شروع می شود.
این افسردگی در دوران بارداری یا در سال اول پس از زایمان اتفاق می افتد. PPD شایع ترین عارضه برای زنانی است که به تازگی بچه دار شده اند. طبق آمار بدست آمده از هر 7 زن 1 نفر (حدود 15 درصد) به این اختلال مبتلا می شوند.
علائم و نشانه های افسردگی بعد از زایمان چیست؟
شایع ترین علائم افسردگی پس از زایمان شامل احساس ناامیدی، اضطراب، خستگی شدید، مشکلات در خواب، افکار منفی نسبت به خود و نوزاد و از دست دادن علاقه به فعالیت‌های روزمره مادر می‌باشد.
با داشتن پنج مورد یا بیشتر از این نشانه ها، که بیش از 2 هفته طول بکشد، ممکن است نشانه ابتلا به این اختلال باشد.
درمان افسردگی بعد از زایمان
انجام مشاوره و مراجعه به روانشناس می تواند از بروز اختلال افسردگی پس از زایمان جلوگیری کند. پس از انجام مشاوره و تشخیص این اختلال، روش های درمانی زیر استفاده می شوند.
درمان شناختی رفتاری (CBT): CBT به شما کمک می کند افکار منفی را با تغییر نحوه تفکر و عمل خود مدیریت کنید. انواع متداول CBT شامل کار با یک درمانگر برای کمک به تعیین اهداف و شناسایی افکار و رفتارهای منفی است تا بتوانید متفاوت فکر کنید و عمل کنید.
درمان بین فردی (IPT): IPT به شما کمک می کند تا شرایط و مشکلات زندگی شخصی خود را شناسایی کنید و با آنها مقابله کنید. مانند ارتباط با همسر و خانواده، موقعیت های محل کار یا محل زندگی، داشتن یک بیماری پزشکی یا از دست دادن یکی از عزیزان.
2- اختلال بی نظمی خلق مخرب (Disruptive Mood Dysregulation Disorder)
این اختلال در کودکان و نوجوانان یعنی در سنین بین 6 تا 18 سالگی دیده می شود. در این اختلال کودک یا نوجوان عصبانیت های شدید و پرخاشگری های مکرر را از خود بروز می دهد و در تعامل با همسن و سالان خود و خانه و مدرسه دچار مشکل می شود.
علائم اختلال بی نظمی خلق مخرب (DMDD) به علائم اختلال بیش فعالی و اختلال دوقطبی، اختلال کمبود توجه و اختلال نافرمانی شبهات دارد. اما با توجه به رفتارهایی که کودک در این مورد از خود نشان می دهد برخی علائم کلیدی اختلالات دوقطبی، یعنی وجود دوره‌های مانیک یا هیپومانیک که نشان دهنده اختلالات دوقطبی یا بیش فعالی باشد را ندارد و وضعیتی متمایز از دیگر اختلالات را بروز می دهد.
بر همین اساس انجمن روانشناسی آمریکا این اختلال را به صورت اختلالی مستقل در DMS 5 به ثبت رساند. در حال حاضر هیچ دارویی توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) به طور خاص برای درمان کودکان یا نوجوانان مبتلا به DMDD تایید نشده است یا درمانی خاص برای این اختلال شناسایی نشده است. اما محققان در صدد شناسایی درمان های جدید برای این نوع اختلال می باشند. همچنین رونشناسان و روانپزشکان در حال حاضر با ترکیبی از درمان ها این نوع بیماری را کنترل می کنند.
اختلال بی نظمی خلق مخرب چه علائمی دارد؟
اگر هریک از علائم زیر را از کودک یا نوجوان خود مشاهده کردید این موضوع می تواند نگران کننده باشد و نیاز است برای درمان سلامت و بهداشت روان فرزند خود به پزشک مشاور برای تشخیص و درمان به موقع آن اقدام نمایید:
- بد اخلاقی های مکرر و شدید
- کج خلقی نامتناسب با سن کودک
- رفتارهای خشونت آمیز مداوم
- فریاد زدن یا جیغ زدن یا پرخاشگری فیزیکی
گاهی کوک یا نوجوان به سبب عوامل دیگری ممکن است هر یک از رفتارهای گفته شده در بالا را از خود بروز دهد. عواملی همچون اضطراب جدایی والدین، اختلال اوتیسم، استرس پس از یک سانحه و غیره. بنابراین تشخیص این بیماری را بر عهده پزشک مشاور قرار داده تا مسیر درستی را برای درمان فرزندتان پیش روی شما قرار دهد.
اختلال افسردگی پایدار Persistent Depressive Disorder (Dysthymia)
اختلال افسردگی پایدار در DSM 5 بر اثر عدم درمان افسردگی مزمن ایجاد می شود. یعنی فرد به مدت 2 سال در بزرگسالان و در کودکان به مدت 1 سال دارای افسردگی است و از تجمیع این افسردگی، دچار افسردگی پایدار یا مداوم می شود.
این اختلال می تواند به صورت شدید، متوسط و خفیف بروز نماید. افسردگی حاد ممکن است قبل و یا در طول دوره افسردگی پایدار روی دهد. در این مورد اگر بیمار به مدت 2 سال دچار افسردگی حاد باشد، علاوه بر افسردگی حاد باید افسردگی مداوم نیز تشخیص داده شود. عواملی چون ژنتیک، عوامل محیطی، ژنتیکی و فیزیولوژی می تواند مسبب این اختلال باشد.
علائم اختلال افسردگی پایدار
در این اختلال فرد انگیزه ایی برای زندگی و انجام کارهای روزمره ندارد. عزت نفس و اعتماد به نفس پایینی دارد. بی اشتهایی و عدم تمرکز از دیگر علائم آن است. افراد مبتلا به اختلال افسردگی پایدار بسیار ناامید هستند.
این افراد یا بسیار پرخوری می کنند و یا اشتهای کمی دارند. همچنین داشتن اختلال خواب مانند داشتن خواب زیاد یا بی خواب از سایر موارد است. معمولا خسته اند و عدم تمرکز و تصمیم گیری دارند. این علائم ممکن در طول 2 سال مدام با بیمار باشد.
افسردگی پیش از قاعدگی(premenstrual syndrome)
افسردگی پیش از قاعدگی (PMS) حالتی است که در بسیاری از خانم ها در فاصله تخمک گذاری و شروع قاعدگی رخ می دهد.
این اختلال همراه با علائمی چون علائم و نشانه‌های عاطفی و رفتاری، تنش یا اضطراب، حالت افسردگی، گریه، خشم، تغییرات اشتها و هوس‌های غذایی، ورم کردن و نفخ معده، تغییر درمیل جنسی، بی خوابی، درد عضلات، سردرد و خستگی، یبوست یا اسهال، حساسیت سینه ها، افزایش جوش همراه می باشد.
تشخیص افسردگی پیش از قاعدگی
برای تشخیص اختلال پیش از قاعدگی باید حداقل این علائم را در طول دو سیکل قاعدگی تجربه کنید. بیماری های دیگری مانند اختلالات تیروئید و افسردگی و اضطراب می توانند علائم مشابهی داشته باشند. بنابراین برای تشخیص این سندروم و درمان آن، ممکن است پزشک از شما درخواست کند تا ابتدا آزمایش تیروئید یا تست های روانشناسی دیگری بدهید.
معمولا افسردگی پیش از قاعدگی بعد از گذشت چند روز از خونریزی از بین می رود. اما خانم هایی که هر ماه به این اختلال دچار می شوند و علائم و شدت آن بیشتر از افسردگی معمولی قبل از قاعدگی است، دچار اختلال بی قراری قبل از قاعدگی (PMDD) Premenstrual dysphoric disorder می شوند.
دلایل ابتلا به افسردگی پیش از قاعدگی
این که چرا این حالت در خانم ها رخ میدهد هنوز شناخته نشده است. اما یکی از عوامل بروز افسردگی پیش از قاعدگی تغییرات هورمونی در این دوره می باشد. این تغییرات تنها در سیکل قاعدگی رخ می دهد و در زنان باردار یا یائسه دیده نمی شود.
از دیگر دلایل بروز افسردگی پیش از قاعدگی می توان به تغییر سطح مواد شیمیایی موثر در خلق و خوی و شادی اشاره کرد. یکی از این موارد کاهش سطح سروتونین می باشد که منجر به خستگی، افسردگی و افزایش اشتها می شود. معمولا خانم هایی که سیکل قاعدگی منظمی دارند، کمتر به این سندروم دچار می شوند. اما خانم هایی که پریود های نامنظم دارند، بیشتر درگیر این مساله هستند.
درمان افسردگی پیش از قاعدگی
ما به شما توصیه میکنیم اگر دچار اختلال قاعدگی هستید حتما به پزشک زنان مراجعه کرده و مشکل را ریشه یابی و درمان کنید.
تغذیه سالم، مدیتیشن، ورزش مخصوصا یوگا، دمنوش های گیاهی می تواند کمک موثری در کاهش افسردگی پیش از قاعدگی داشته باشند.
اختلال افسردگی ناشی از مصرف مواد/ دارو (Substance/Medication-Induced Depressive Disorder)
اختلال افسردگی ناشی از مصرف مواد / دارو، نوعی اختلال خلقی است که در اثر مصرف مواد، الکل یا داروها ایجاد می شود. جالب است که بیشتر افراد برای اینکه احساس بهتری داشته باشند، مواد مخدر، الکل و یا دارو مصرف می کنند، اما همین مواد باغث افسردگی آنها می شود.
مصرف مواد / دارو می تواند علاوه بر اختلال افسردگی، موجب اختلالاتی چون: اختلال دوقطبی، اختلال اضطراب، اختلال وسواس، اختلال روان پریشی نیز شود.
برای تشخیص این نوع اختلال، پزشک یا روانشناس بررسی می کند که آیا قبل از مصرف الکل، مواد مخدر یا دارو، فرد دچارانواع اختلالات افسردگی بوده است یا خیر. اگر علائم قبل از مصرف مواد وجود داشته باشد، این نوع افسردگی ناشی از مواد/دارو تلقی نمی شود.
علائم ابتلا به افسردگی ناشی از مواد/دارو
فرد مبتلا به افسردگی ناشی از مواد/دارو علائمی مشابه با علائم خلقی مانند افسردگی، اضطراب، اختلال دوقطبی و روان پریشی دارد. از جمله این علائم می توان به احساس ناخوشی، عدم علاقه و لذت از فعالیت هایی که قبلا انجام می داده است، احساس ناامیدی، بی حالی و خستگی، تغییرات در اشتها، مشکل در تمرکز، احساس پوچی و گناه، افکار مرگ و خودکشی اشاره کرد.
این اختلال تقریبا بلافاصله و یا حتی در مواردی با شروع مسمومیت آغاز می شود. یعنی دوره افسردگی زمانی شروع می شود که فرد از مواد یا دارو استفاده می کند. همچینین می توان در طول ترک و فرایند سم زدایی، که در طول آن علائم افسردگی شایع است، رخ دهد.
به طور کلی اگر فرد سابقه افسردگی بدون مصرف مواد داشته باشد یا اگر علائم پس از ترک همچنان ادامه داشته باشند، دیگر در دسته افسردگی ناشی از مصرف مواد/دارو قرار نمی گیرد. برای تشخیص اختلالات افسردگی ناشی از مواد/دارو فرد باید رفتارهای برجسته ایی را نشان دهد. مثلا دچار پریشانی قابل توجهی شود یا در فعالیت های روزمره خود دچار اختلال و ناتوانایی شود.
بعضی از این علائم به دلیل مسمومیت یا ترک اتفاق می افتد که اختلال افسردگی ناشی از مواد/دارو به شمار نمی رود. برای تشخیص این موارد نیاز به ارزیابی بالینی است.
اختلال افسردگی ناشی از دیگر بیماری های جسمی (Depressive Disorder Due to Another Medical Condition)
اختلال افسردگی ناشی از دیگر بیماری های جسمی زمانی تجربه می شود که فرد بر اثر بیماری دیگری خلق خود را از دست می دهد و دچار افسردگی می شود و دیگر از زندگی لذت نمی برد.
با استفاده از نتایج آزمایشگاه و معاینه بدنی، نشان می دهد که این اختلال ناشی از اثرات فیزیولوژیکی مستقیم یک بیماری دیگر است. فرد بیمار مبتلا به این اختلال در فعالیت های اجتماعی و شغلی و یا زمینه های دیگر عملکرد نامناسب قابل ملاحظه ایی دارد. در این مورد متخصص بالینی باید با ارزیابی های دقیق به این نتیجه برسد که اختلال افسردگی ناشی از بیماری دیگر می باشد.
بیماری هایی همچون سکته، پارکینسون، هانتینگتون یا بیماری های عصب درون ریز مانند کم کاری تیروئید و کاشینگ ارتباط مستقیمی با افسردگی دارند.
افسردگی بعد از سکته معمولا ظرف 1 یا چند روز پس از سکته نمایان می شود و در مواردی شروع افسردگی چند هفته یا چند ماه طول می کشد. در بیماری پارکینسون و هانتینگتون به خصوص هانتینگون اختلال افسردگی قبل از اختلالات حرکتی نمایان می شود. با پیشرفت زوال عقل در بیماری هانتینگتون افسردگی کمتر دیده می شود.
اختلال افسردگی مشخص دیگر(Other Specified Depressive Disorder)
اختلال افسردگی مشخص دیگر براساس DSM 5 اختلاتی است که علائم افسردگی در عملکردهای اجتماعی، شغلی یا زمینه های دیگر را دارد. اما علائم کامل و مشخصی که مربوط به طبقه های اختلالات افسردگی باشند را ندارد. در این مورد متخصص بالینی اختلال افسردگی مشخص دیگر را تشخیص می دهد.
دوره افسردگی کوتاه مدت (2-13 روز)
در این اختلال فرد در حالی که خلق افسرده دارد، حداقل چهار نشانه دیگر افسردگی را نیز به مدت 2 تا 13 روز حداقل ماهی یک بار ( جدا از سیکل قاعدگی) و طی حداقل یک سال تجربه می کند.
دوره افسردگی کوتاه مدت (۱۳-۴ روز)
در این مورد فرد حداقل چهار نشانه از هشت نشانه دیگر را به همراه دارد. در این اختلال فرد ملاک های تشخیص اختلال دوقطبی یا روان پریشی را ندارد.
اختلال افسردگی نامشخص(Unspecified Depressive Disorder)
دراین اختلال فرد بر اساس DSM-5 نشانه های کافی برای تشخیص طبقه های افسردگی را ندارد. مثلا ممکن است علائم به صورت کوتاه مدت یا خفیف تر بروز کنند یا ممکن است برخی از نشانه های افسردگی حاد را داشته باشد، اما همه آن نشانه ها در فرد مشاهده نشود.
افرادی که دچار افسردگی از غم از دست دادن عزیزانشان هستند یا افرادی که با شکست یا جدایی مواجه شدند، شامل این دسته نمی شوند. اما ممکن است افرادی که از اختلالات ناشی از قاعدگی یا اسکیزوفرنی یا اختلالات روان پریشی رنج می برند را شامل شود. درواقع در این اختلال افسردگی، بیمار علت خارجی روشنی ندارد. ولی در زندگی و فعالیت های روزمره فرد اختلال ایجاد می کند. در اختلال افسردگی نا مشخص فرد ناراحت و مضطرب است. احساس عصبانیت می کند و بی قرار است. قدرت تمرکز ندارد و نگران آینده و اتفاقات هولناک است.
علائم ابتلا به اختلال افسردگی نامشخص
در اختلال افسردگی نامشخص فرد به صورت مداوم ناراحت و غمگین است. احساس ناامیدی و پوچی میکند و انگیزه و علاقه خود را نسبت به فعالیت های روزانه که قبلا از آنها لذت می برده است از دست می دهد.
- اختلال در اشتها
- اختلال در وزن
- اختلال خواب
- احساس خستگی و بی حال
- اضطرب
- احساس عصبانیت
سخن پایانی
اختلالات افسردگی، نوعی اختلالات روانی هستند که با افزایش حزن و احساس ناامیدی، افت انرژی و علاقه و تغییرات در خواب و اشتها همراه می‌شوند.
این اختلالات می‌توانند بر تمامی جوانب زندگی فرد تأثیر گذاشته و به تدریج او را از فعالیت‌های روزمره و ارتباطات اجتماعی باز دارند.
درمان اختلالات افسردگی اغلب شامل ترکیبی از مشاوره روانشناختی و درمان‌های دارویی است. اهمیت تشخیص زودرس این اختلالات به منظور ارائه حمایت و درمان مناسب بسیار اهمیت دارد. بهبود افسردگی نه تنها به ارتقاء روانی فرد کمک میکند، بلکه بر روی بهبود کیفیت زندگی و ارتباطات او نیز تاثیر می گذارد.
