اختلال جنسی یا اختلال عملکرد جنسی (Sexual dysfunction) از جمله اختلالات روانی است که در آن اشخاص در رابطه جنسی یا لذت بردن از رابطه جنسی دچار مشکلات آزار دهنده می شوند. از جمله این مشکلات می توان به لذت جسمانی، میل جنسی، تحریک وبرانگیختگی یا رسیدن به ارگاسم اشاره کرد. یعنی فرد نمی تواند آنگونه که می خواهد رابطه جنسی داشته باشد.
بر اساس DSM5 فرد باید حداقل شش ماه این مشکلات را تجربه کند. (به استثنای اختلالات جنسی ناشی از مواد یا دارو). اختلالات جنسی بسیار شایع هستند و اغلب قابل درمان می باشند. اگر در رابطه جنسی خود دچار اختلال هستید ارزیابی سلامت عمومی و مسائل روانپزشکی بسیار مهم است، زیرا داشتن اختلالات روانی، اضطراب، احساس گناه و ترس بر کیفیت رابطه جنسی تاثیر مستقیم دارد.
رابطه جنسی بخش مهمی از سلامت و کیفیت زندگی شما است. بنابراین مقابله با اختلال عملکرد جنسی از نظر جسمی و عاطفی امری ضروری است.
انواع اختلالات جنسی
1- اختلال بی میلی جنسی (Sexual desire disorders)
اگر از رابطه جنسی بیزارید(SAD)، یا برای مدت طولانی احساس می کنید که به رابطه جنسی علاقه ندارید (میل جنسی ندارید یا میل جنسی کمی دارید)، ممکن است اختلال میل جنسی کم فعال HSDD (Hypoactive sexual desire disorder) داشته باشید.
افرادی که دارای HSDD هستند، در مورد رابطه جنسی فکر یا خیال پردازی کمی دارند یا اصلاً فکر نمی کنند، به پیشنهادات جنسی شریک زندگی خود پاسخ نمی دهند، میل خود را برای رابطه جنسی در حین رابطه از دست می دهند، یا از رابطه جنسی اجتناب می کنند.
تشخیص اختلال بی میلی جنسی را باید به عهده پزشک گذاشت. عوامل مختلفی می تواند دراین اختلال دخیل باشند، از جمله کاهش تولید استروژن طبیعی در زنان، و کاهش تستسترون در مرادن از عوامل اصلی این اختلال است.
وجود عوامل مانند پیری، خستگی، بارداری، مصرف برخی داروها یا شرایط روانپزشکی مانند افسردگی، اضطراب و غیره می توانند نقش داشته باشند. پزشک با بررسی موارد مختلف و آزمایشات مورد نیاز، پس از تشخیص، درمان های لازم را شروع می کند.
2- اختلال ارگاسم (Orgasm Disorder)
ارگاسم تجربه لذت فیزیکی شدید در طول فعالیت جنسی است. اختلال ارگاسم هنگامی اتفاق می افتد که، زمان زیادی طول می کشد تا به ارگاسم برسید، یا کمتر از آنچه می خواهید به ارگاسم برسید، یا ارگاسم آن طور که می خواهید قوی نیست و پس از رابطه احساس خوبی ندارید. این اختلال یکی از شایع ترین مشکلات جنسی است.
عوامل متعددی می تواند منجر به اختلال ارگاسم شود از جمله:
- عدم تعادل هورمون ها
- سلامت جسمانی
- احساسات و باورها
- تجربه بد (سوء استفاده یا آسیب جنسی در گذشته)
- داشتن اختلالت روانی مانند اختلال اضطراب یا اختلال افسردگی
- خستگی
- مشکلات مربوط به جریان خون یا اعصاب در اندام های جنسی
- مشکلات با شریک عاطفی
- نداشتن حس خوب به بدن خود
- داروهای ضد افسردگی
- فشار خون و شیمی درمانی
- یائسگی، بارداری و یا شیردهی
3- اختلال درد تناسلی (Sexual Pain Disorder)
اختلال درد تناسلی شرایطی است که می تواند باعث درد در حین مقاربت یا رابطه جنسی شود. عواملی مانند واژینیسموس، خشکی واژن، سندروم مثانه دردناک، اندومتریوز، درد مزمن فرج، هایپرتونوس کف لگن، مشکلات هورمونی یا عوامل روانی مانند استرس، اضطراب و افسردگی را شامل می شود.
برای بررسی دلیل اصلی این اختلال، پزشک از سابقه و تجربیات جنسی شما سوال می پرسد. ممکن است لگن را معاینه کند، و آزمایشاتی مانند آزمایش خون یا تصویر برداری را نیز برای تشخیص علت اصلی درد تجویز کند.
4- اختلال زود انزالی(Premature Ejaculation)
اختلال زود انزالی (PE) نوعی اختلال عملکرد جنسی است و زمانی رخ می دهد که فرد در طول رابطه جنسی خیلی زود به ارگاسم می رسد. زود انزالی معمولا در عرض 1 دقیقه یا کمتر و اغلب پس از شروع دخول یا تحریک رخ می دهد.
زود انزالی می تواند رابطه جنسی را برای شما یا شریک عاطفی تان به رابطه ایی منزجر کننده تبدیل کند. این یک اختلال شایع است که حدود 30 تا 40 درصد مردان در مقطعی از زندگی خود دچار زود انزالی می شوند.
طبق انجمن روانپزشکی آمریکا (APA)، زود انزالی بر اساس زمان دخول تا انزال ممکن است خفیف، متوسط، یا شدید باشد. زود انزالی می تواند بر اساس عوامل بسیاری اتفاق بیفتد، از جمله دلایل فیزیکی مانند حساسیت یا ضعف عضلات کنترل انزال، یا دلایل عاطفی و روانی مانند استرس، اضطراب و غیره.
اگر دچار زود انزالی هستید نگران نباشید، این اختلال قابل درمان است و پس از گذراندن دوره درمان هم خود و هم شریک عاطفی تان می توانید یک رابطه جنسی لذت بخش را تجربه کنید.
5- اختلال جنسی در زنان ( Female Sexual Dysfunction)
اگر شما به عنوان یک زن از رابطه جنسی لذت نمی برید، تحریک نمی شوید و یا به ارگاسم نمی رسید و از رابطه ترس دارید و از آن فراری هستید، شاید دچار اختلال جنسی زنان باشید. این اختلالات شامل موارد زیر می باشد:
اختلال بی میلی جنسی، مقاربت دردناک (دیسپارونی)، اسپاسم غیرارادی عضلات دیواره واژن که با مقارب تداخل می کند (واژینیسموس)، اختلال بیزاری جنسی، مشکلات جنسی یائسگی، آنورگاسمی، آتروفی واژن، همچنین عوامل پزشکی و روان شناختی دیگر مانند عدم تعادل هورمونی، داروها و تجربیات گذشته می تواند در اختلال جنسی زنان نقش داشته باشند.
علت اصلی برخی از این اختلالات مانند واژینیسموس هنوز مشخص نیست، اما ممکن است این اختلال به خاطر آسیب های جنسی گذشته (مانند تجاوز یا سوء استفاده) باشد. از دلایل دیگر اختلالات می توان به ولوودینیا یا وستیبولیت ولو اشاره کرد که به مشکلات پوستی در ناحیه واژن مرتبط است.
اختلال شایع دیگر دیسپارونی که به دلیل خشکی واژن ایجاد می شود و باعث مقاربه دردناک می شود. در این اختلال فرد به دلایل مختلف مانند ضعف هیجان و تحریک ناکافی و تغییرات هورمونی ناشی از یائسگی، بارداری و شیردهی، یا استفاده از کرم های ضد بارداری دچار خشکی واژن می شود. از دیگر دلایل خشکی واژن می توان به عوامل روان شناختی مانند ترس و اضطراب نسبت به رابطه جنسی اشاره کرد.
اگر هریک از این علائم را در خود مشاهده کردید نگران نباشید زیرا این اختلالات اگر ریشه در سلامت یا روان شما داشته باشد می توانید مساله را با پزشک و مشاور خود در میان بگذارید و تحت درمان قرار بگیرید.
6- اختلال عملکرد جنسی مردان (Male Sexual Dysfunction)
مردان می توانند طیف گسترده ایی از اختلال عملکرد جنسی را تجربه کنند. اختلالات عملکرد جنسی مردان شامل: نعوظ (ED)، بیماری پیرونی (PD) یا کجی آلت تناسلی و انزال زودرس(PE)، پریاپیسم یا نعوظ دردناک به دلیل عدم چرخش خون در آلت تناسلی، تاخیر درانزال، آنورگاسمی، درد آلت و از دست دادن حس آلت تناسلی می باشد.
این اختلالات در مردان با بالارفتن سن افزایش می یابد و نسبتا زیاد است. مطالعات جنسی در مردان نشان می دهد که بیش از 50 درصد از مردان از سن 40 تا 70 سالگی دچار اختلال نعوظ می شوند.
عواملی مانند سن، دیابت (DM)، سرطان، سکته مغزی، فشارخون بالا، ضربه آلت تناسلی، افسردگی، اضطراب و اختلال در عصب های آلت، سیگار کشیدن و مصرف الکل و عوامل روحی و روانی در این اختلالات دخیل هستند که می توانند منجر به مشکلات در روابط عاشقانه و کیفیت زندگی شود.
چه عواملی باعث ایجاد اختلال عملکرد جنسی می شود؟
علل بوجود آورنده اختلال عملکرد جنسی می تواند از فردی به فردی دیگر بسیار متفاوت باشد و در هر سنی رخ دهد. اگرچه در افراد بالای 40 سال و با کاهش سلامت مرتبط با افزایش سن شایع تر است. برخی از دلایل این اختلال عبارتند از:
علل فیزیکی: بسیاری از شرایط فیزیکی و یا پزشکی می توانند باعث ایجاد مشکلاتی در عملکرد جنسی شوند. بیماری هایی مانند دیابت، بیماری قلبی و عروقی (رگ های خونی)، اختلالات عصبی، عدم تعادل هورمونی، بیماری های مزمن مانند نارسایی کلیه یا کبد یا هرگونه علل فیزیکی دیگر می توانند باعث اختلال عملکرد جنسی شوند.
علل روانشناختی: شامل استرس و اضطراب مربوط به کار، نگرانی در مورد عملکرد جنسی، مشکلات زناشویی یا روابط، افسردگی، احساس گناه، نگرانی در مورد تصویر بدن و اثرات تجربه جنسی گذشته است.
علل دارویی: برخی داروهای تجویز شده مانند داروهای ضد افسردگی یا داروهایی که تفریحی مصرف می شوند، حتی بوی بد ناشی از مصرف سیگار، همچنین مصرف الکل و مواد می توانند مستقیما بر عملکرد جنسی تاثیر گذار باشند.
عوامل رابطه: گاهی این اختلالات به دلیل نداشتن رابطه ایی خوب با شریک زندگی تان ایجاد می شود. رفتارهای ناشایست شریک جنسی، دلخوری و مشاجره های خشونت آمیز تاثیر مستقیمی بر رابطه جنسی افراد دارد.
تشخیص و درمان انواع اختلال جنسی
برای تشخیص و درمان اختلالات عملکرد جنسی، پزشک معالج برای تشخیص نوع اختلال و درمان آن ابتدا از شما می خواهد به یکسری از سوالات پاسخ دهید و پس از بررسی آزمایش های تجویز شده به درمان اختلال می پردازد. بیشتر اختلالات جنسی می تواند برگرفته از عوامل زمینه ایی دیگر باشد که با رفع آن ها این مشکل نیز رفع می شود. درمان ها شامل:
درمان با دارو: اگر این اختلال بر اثر عوامل هورمونی باشد، برای درمان ممکن است نیاز باشد دارو مصرف کنید. داروهایی مانند استروژن، تستسترون در زنان و تادالافیل، واردنافیل در مردان برای کمک به بهبود گردش خون در آلت تناسلی و عملکرد جنسی بهتر تجویز می شود. فراموش نکنید که این داروها و میزان و نوع مصرف آن تنها توسط پزشک تجویز می شود، بنابراین از مصرف خودسرانه دارو خودداری کنید.
دستگاه های مکانیکی: استفاده از برخی وسایل کمکی میتواند مفید باشد. مانند دستگاه وکیوم که باعث جریان خون بهتر در آلت تناسلی می شود، نگهدارنده آلت تناسلی به مردان مبتلا به اختلال نعوظ برای حفظ نعوظ کمک می کند. دستگاه های گشاد کننده برای زنانی که دچار تنگی یا اسپاسم واژن می شوند. وسایلی مانند ویبراتورها که برای کمک به لذت ارگاسم مفید هستند.
سکس درمانی: می توانید از درمانگرهای جنسی که دراین زمینه متخصص و آموزش دیده هستند کمک بگیرید.
درمان‌های رفتاری: درمان رفتارهایی که به رابطه آسیب می رساند و برای رابطه مضر است شامل تکنیک هایی مانند خود تحریکی برای برانگیختگی و ارگاسم.
روان درمانی: اگر در گذشته آسیب جنسی دیده اید، مثلا مورد تجاوز یا سوء استفاده جنسی قرار گرفته اید یا از رابطه احساس گناه می کنید و به هر دلیلی اضطراب و ترس دارید و یا از بدن خود تصویر خوبی ندارید و باعث عدم اعتماد به نفس شما در هنگام رابطه می شود، مشاوره با یک متخصص که در این زمینه آموزش دیده است می تواند برای درمان به شما کمک کننده باشد.
آموزش و ارتباطات: آموزش در مورد رابطه جنسی، رفتارها و پاسخ های جنسی به شما کمک می کند تا اختلال های مربوط به عملکرد جنسی را رفع کنید. با فراگیری آموزش های لازم می توانید ارتباط صمیمی تر و بهتری با شریک جنسی خود داشته باشید و راحت تر در مورد نیازها و نگرانی هایتان صحبت کنید.
سخن پایانی
این طبیعی است که هر یک از اختلالات جنسی میتواند در برهه هایی از زندگی برای ما رخ دهند. درمان به موقع و پیشگیری های لازم می تواند به بهبود کیفیت زندگی، روحیه شاد و عملکرد اجتماعی فرد و شریک زندگی بسیار کمک کننده باشد.
اگر هر یک از این اختلالات را در خود احساس کردید، بدون نگرانی و احساس شرم حتما برای درمان آن اقدام کنید. کلینیک روانشناسی دکتر زهرا ترابی در زمینه انواع خدمات روانشناسی آماده کمک و پاسخگویی به شماست. برای دریافت خدمات با ما تماس بگیرید.
