پاسخ فرد به سوال “من کیستم؟” به عنوان توصیف هویت است و شامل کارهایی که انجام می دهیم، آنچه دوست داریم و حتی احساسی که داریم نیز خواهد شد. ساخت هویت در نوجوان فرآیندی است که مهارت فکر کردن و صحبت درباره خود و دیگران را می آموزد. هویت، اساس عزت نفس در نوجوانان را شکل می دهد.
شکل‌گیری هویت در دوران نوجوانی یک فرآیندی چالش‌آمیز است و اگرچه بسیاری از افراد با موفقیت این مرحله را طی می‌کنند، اما برخی نیاز به پشتیبانی و مداخله‌های حرفه‌ای دارند. نوجوانانی که با مشکلاتی در شکل‌گیری هویت مواجه هستند، ممکن است تجربیات ناامن، نداشتن احساس تعلق یا هویت‌های تضادی را تجربه کنند.
این موارد می‌توانند به عنوان عوامل موجود به بروز اختلالات رفتاری و روانی در نوجوانان منجر شوند. به عنوان مثال، افرادی که هویت‌های متعارض دارند ممکن است با اضطراب، افسردگی، یا مشکلات ارتباطی روبرو شوند.
انواعی از شکل گیری هویت در نوجوانان طبق نظریه روانشناس بزرگ جیمز مارسیا، به شرح زیر است:
پراکندگی هویت: شامل سرگردانی و عدم پایبندی به اصول خاصی است. نوجوان در این مرحله تا حدودی بیخیال به نظر می رسد.
وقفه هویت: به وضعیتی اطلاق می شود که نوجوان هنوز به انتظاراتی که از او می رود، متعهد نشده است، اما مایل است با انتظارات و مسئولیت هایی که پیش روی او قرار دارد، روبرو شود.
ضبط نمودن هویت: در این مرحله به جستجو و کاوش برای آنچه در زندگی و پیش رویش قرار دارد، می پردازد. در اینجا به آمادگی لازم برای انتخاب هایش می رسد.
دستیابی به هویت: نوجوان نسبت به اهداف، مسیرها و انتخاب هایی که دارد متعهد می شود.
هرگونه وجود اختلال در شکل گیری هویت در نوجوانان باعث می شود تا احساس طرد شدن از دیگران در آنها بوجود آید. در این مرحله ممکن است به رفتارهای مضر روی آورند. از این رو خطراتی مانند عدم دلبستگی به والدین، سردرگمی، عزت نفس پایین و عدم پذیرش در گروه همسالان مثبت، آنها را تهدید می کند.
مسائل مرتبط با هویت در دختران
برخی از موارد مرتبط با هویت به دلیل شدت و نوع آنها برای دختران و پسران در دسته بندی جداگانه مورد بررسی قرار می گیرد. برای دختران در دوران شکل گیری هویت، برخی مشکلات بسیار شایع هستند که در ادامه به آنها می پردازیم:
میل به ارتباط عاطفی یا جنسی با هم جنس (گرایشات هموسکشوال)
تمایلات جنسی بصورت معمول با عنوان دگرجنس گرا شناخته می شوند یعنی کسانی که عمدتاً به جنس مخالف جذب می شوند. کسانی که عمدتاً به همان جنس جذب می شوند همجنس گرا هستند که بین مردان با عنوان گی و در بین زنان با عنوان لزبین معرفی می شود. کسانی که جذب هر دو جنس می شوند دوجنسه هستند.
نوجوانانی که حس تمایل به همجنس گرایی دارند، دچار نوعی سردرگمی هویتی می شود. تمایل به همجنس در دختران نوجوان با توجه به متغیرهای مختلفی نظیر فرهنگ، محیط زندگی و تجربیات فردی متفاوت است.
روابط جنسی زودهنگام و پر خطر در دختران
فعالیت جنسی زود هنگام به معنای شروع فعالیت جنسی قبل از سن قانونی یا آمادگی فیزیکی و روانی است، که می تواند تحت تاثیر طیف وسیعی از عوامل قرار گیرد. این عوامل عبارتند از عوامل بیولوژیکی مانند تغییرات در سطح هورمون، عوامل روانی مانند دشواری در کنترل احساسات استرس و برانگیختگی، عوامل اجتماعی مانند قرار گرفتن در معرض محتوای جنسی نامناسب آنلاین یا در درسانه ها و عوامل محیطی مانند عدم نظارت والدین.
خطرات مرتبط با فعالیت جنسی زودرس شامل افزایش احتمال رابطه جنسی محافظت نشده و بارداری ناخواسته، خطر ابتلا به بیماری های مقاربتی از جمله هرپس، زگیل تناسلی، سیفیلیس و HIV (ایدز) را افزایش می دهد و می تواند منجر به خطرات جدی در آینده شود. علاوه بر آن می تواند عواقب روانی از جمله استرس، اضطراب و کاهش اعتماد به نفس و آسیب احتمالی به سلامت روانی فرد را در بر داشته باشد. از این رو توصیه می شود دختران قبل از رسیدن به آمادگی کامل جسمی و روانی از این فعالیت خودداری کنند.
همچنین آموزش مناسب در خصوص رابطه جنسی، ارزش های جنسی و روش های پیشگیری از بارداری و انتقال بیماری می تواند به دختران کمک کننده باشد.
هیجان خواهی و ماجراجویی های پرخطر
قرارگیری نوجوانان در محیط های همسالان یا رسانه ها به دلیل قرار گرفتن در فضای تاییدی همگن، حس هیجان خواهی و ماجراجویی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد.
فضای اجتماعی از طریق رسانه ها، فرهنگ عمومی، گروه های همسالان و خانواده و محیط های تحصیلی ممکن است باعث ایجاد تصورات نادرستی از رابطه جنسی در نوجوانان شود. مثلا تصاویر و فیلم های رسانه ای می تواند رابطه جنسی را لذت بخش و به عنوان سرگرمی نشان دهد.
این فضا ها نوجوانان را ترغیب می کند تا به دنبال تجربه رویداد های هیجان انگیز و پرخطر بروند. نظارت والدین و آموزش مناسب می تواند کمک کننده باشد تا نوجوان تصمیمات بهتری در زندگی جنسی خود بگیرد.
میل به ظاهر و پوشش متفاوت در دختران
دلایل پوشیدن و انتخاب ظاهر و پوشش هر فردی بستگی به سلیقه و شخصیت هر فرد دارد. دلایل متفاوتی می تواند در انتخاب نوع پوشش دختران تاثیر گذار باشد از جمله :
- فرهنگ و محیط: فرهنگ های متفاوت می تواند استانداردهای مختلفی را در پوشش زنان تعیین کند.
- رسانه ها و تبلیغات: استانداردهای زیبایی که از طریق رسانه ها منتشر می شود، می تواند تاثیر گذار باشد.
- علاقه به مد: برخی از دختران علاقه دارند از نظر پوشش به روز و هماهنگ با دنیای مد باشند.
- تاثیر اجتماع: برخی از دختران به دلیل فشارهای اجتماعی و نوع نگاه جامعه به آنها احساس می کنند که باید نوع خاصی از پوشش را انتخاب کنند هرچند مطابق با سلیقه آنها نباشد.
- اعتماد به نفس و جلب توجه: برخی از دختران که اعتماد به نفس بالایی دارند به ظاهر خود بیشتر اهمیت داده و می خواهند از دیگران متمایز باشند. به همین دلیل ممکن است پوششی را انتخاب کنند که بیشتر جلب توجه می کند.
مسائل مرتبط با هویت در پسران
گرایشات عاطفی به هم جنس در پسران
همجنس گرایی به مجموعه ایی از عوامل ژنتیکی و محیطی و هورمون های جنسی بستگی دارد. همجنس گرایی در برخی کشورها به عنوان یک شاخه از تنوع جنسی در انسان پذیرفته شده است، هرچند این گرایش می تواند در برخی از کشورهای دیگر انحراف و گناه محسوب شود.
گرایشات عاطفی در پسران پیچیده و متنوع است و تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد ازجمله:
- تربیت و محیط خانوادگی می تواند تاثیر زیادی در گرایشات عاطفی پسران داشته باشد. نقش والدین می تواند الگویی برای روابط عاطفی در آینده داشته باشد.
- فرهنگ، محیط اجتماعی و نقش جنسیتی می تواند بر همجنس گرایی در پسران تاثیر گذار باشد.
- تجربیات فردی: تجربیات عاطفی از جمله دوستان می تواند همجنس گرایی در پسران را شکل دهد.
- خصوصیات فردی: هر فرد دارای خصوصیات فردی منحصر به فردی است که می تواند گرایشات عاطفی فرد را تعیین کند. میزان هورمون های جنسی می تواند نقش بسزایی در این گرایش داشته باشد. علاوه بر این شخصیت، سلیقه و اعتقادات می تواند نوع گرایشات جنسی را تعیین کند.
موارد ترنس سکشوال در پسران
ترنس سکشوالیتی (Transsexualism) موردی است که فرد احساس میکند جنسیت فیزیکی و زندگی اجتماعی اش با روحیاتش همخوانی ندارد و تمایل به تغییر جنسیت دارد. موارد ترنس سکشوال می تواند عواقب جسمی، روحی و روانی جدی برای فرد داشته باشد و زندگی اجتماعی فرد را تحت تاثیر قرار دهند.
موارد ترنس سکشوال تمایل به تغییر جنسیت خود (Transition) دارند تا بتوانند هویت جنسیتی دلخواهشان را به دست آورند. موارد ترنس سکشوال معمولا توسط روانشناس و تیم های پزشکی تشخیص داده می شوند. در کشور ایران بر خلاف دیگر کشورهای اسلامی، برای افرادی که در جلسات مشاوره‌ای قبول شوند، طی عمل جراحی می توانند تغییر جنسیت دهند.
میل به فتوحات جنسی و افزایش تجربه های مرتبط با مواد
برخی از پسران ممکن است برای قدرت گرایی و متمایز ساختن خود در فعالیت های جنسی و همچنین تجربه مصرف مواد افراط کنند. برخی از پسران تمایل دارند که نشان دهند قدرت کنترل زندگی خود را دارند و در مواردی می خواهند خود را نسبت به سن و سالشان بزرگتر جلوه دهند. این حس در پسران ممکن است به تجربه فعالیت های جنسی زودهنگام یا مصرف مواد منجر شود.
مورد دیگری که در پسران بسیار به چشم می خورد متمایز سازی است. برخی از پسران در تلاشند برای اینکه نشان دهند از دیگران متمایز هستند و توانایی های منحصر به فرد و برجسته ایی دارند به دنبال تجربه هایی مانند فعالیت های جنسی زودهنگام یا مصرف مواد می روند.
عوامل دیگری چون استرس، اضطراب، احساس ناتوانی و فشارهای جامعه می تواند نوجوانان را به این سمت سوق دهد. این نیازها و تمایلات در پسران باید بررسی و مدیریت شود، زیرا می تواند منجر به عواقب ناخوشایندی به زندگی جسمی و روانی فرد و اجتماع شود. مشاوره و درمان می تواند این میل را در پسران مدیریت و کنترل کند.
میل به ظاهر و پوشش متفاوت در پسران
پوشش و ظاهر یکی از راه های ابراز هویت و شخصیت، سلیقه و ارزش های فردی است. این موضوع را می توان از جنبه های مختلفی بررسی کرد ازجمله روانشناسی، فرهنگی جنسیت و غیره. ظاهر و پوشش متفاوت در برخی از پسران می تواند به دلیل عوامل مختلفی از جمله موارد زیر باشد:
- ابراز هویت: برخی از پسران سعی دارند با پوشش و ظاهری متفاوت هویت و شخیصیت خود را متفاوت از دیگران نشان دهند.
- علاقه به مد: برخی از پسران تمایل دارند از لباس ها و استایل های خاصی استفاده کنند، در واقع به مد و لباس های خاص علاقه دارند و از اینکه با مد و دنیای مدرن هماهنگ باشند لذت می برند.
- تاثیر رسانه ها و فرهنگ: رسانه ها و فرهنگ تاثیری عمیقی در نوع پوشش نوجوانان دارند. رسانه ها با نشان دادن استانداردهای خاصی از زیبایی در انتخاب نوع پوشش نوجوانان تاثیر مستقیم دارند.
- اعتراض و مقاومت: برخی از پسران ممکن است با پوشش و ظاهری متفاوت به نحوی اعتراض خود را نسبت به برخی از قوانین و استانداردهای جامعه نشان دهند. آنها از این طریق می خواهند نشان دهند خودشان هستند و از آزادی برخوردارند.
- تعلق به گروهی خاص: برخی از پسران با ظاهر و پوششی متفاوت سعی دارند نشان دهند که به یک گروه، جنبش، فرهنگ یا ایدئولوژی خاصی تعلق دارند.
- جنسیت: برخی از پسران ممکن است به دلایل جنسیتی و ایجاد جذابیت، ظاهری متفاوت داشته باشند.
درمان گرایشات مربوط به هویت در نوجوانان
مجموعا تمامی گرایشاتی که در ارتباط با هویت وجود دارد، اگر چنانچه یکی از تشخیص های احتمالی وجود اختلال باشد، این مسئله حتما می بایست از طریق کارشناس متخصص، از نظر روانی ریشه یابی و آنالیز شوند.
این مهم است که با تحلیلی عمیق تر هویت فرد را شناخت تا بتوان نیاز های این افراد شناسایی و آنها را به الگوهای رضایت فردی شخص نزدیک تر کرد.
سخن پایانی
مشکلات هویتی و جنسی در نوجوانان می‌تواند به عنوان یکی از مسائل پیچیده و حساس در دوران رشد و تکامل افراد مطرح شود. این اختلالات می‌توانند بر تجربیات احساسی، روابط اجتماعی و رشد شخصیتی نوجوانان تأثیر بگذارند. در این مواقع، حمایت و راهنمایی از سوی خانواده، مشاوره روان‌شناختی حرفه‌ای و آگاهی از موضوع می‌تواند به نوجوانان کمک کند تا با این اختلالات مقابله کرده و به سلامت روحی خود رسیدگی کنند.
چنانچه نگرانی و یا ابهامی برای خانواده های عزیز وجود داشته باشد، حتما می بایست با یک کارشناس مطرح کنند تا مشکل ریشه یابی شود. این مسئله به قدری پیچیده است که باید از ابعاد مختلف مورد بررسی و آنالیز های عمیق صورت گیرد. برای دریافت کمک و مشاوره با ما تماس بگیرید.
