مشاوره کودک شاخه ای از انواع مشاوره روانشناسی است که تنها به سلامت روانی و مسائل ذهنی که در کودکان ایجاد می شود تمرکز دارد. گروه سنی در مشاوره روانشانسی حائز اهمیت است. بنابراین شاخه های مختلفی از مشاوره به گروه های سنی مختلف اختصاص داده شده است که در مشاوره کودک مربوط به کودکان زیر 11 سال است.
مشاوره کودک یک مولفه کلیدی برای شناسایی زودهنگام اختلالات و مشکلات برای کودکان در معرض خطر و ارائه درمان می باشد.
هدف از مشاوره کودک کمک به کودکان برای مقابله با احساسات، درک مشکلات رفتاری، عاطفی و روانی کودکان، توسعه مهارت ها و مسائل مربوط به روابط اجتماعی و تحصیلی و ارائه راهکار در طول رشد و تکامل کودک برای انتخاب های صحیح آینده است.
در این فرآیند، مشاور با ایجاد فضایی امن با کودک و خانواده اش به صورت جداگانه یا مشترک کار می کند. کودکی دوران طلایی زندگی هر فردی است. بسیاری از مشکلات آینده ریشه در مشکلات و اختلالاتی است که در کودکی درمان نشده است.
در طول مشاوره آسیب های گذشته مورد بررسی قرار می گیرد تا از تاثیر آن بر عدم تمرکز و اضطراب در آینده کودک جلوگیری شود. مشاوره و درمان مشکلات روانی، عاطفی و رفتاری کودکان می تواند به کاهش مشکلات در خانه، مدرسه و برقرای ارتباط کمک کند.
اگر کودک شما در دوران کودکی دچار اختلال روانی یا عاطفی و رفتاری باشد باید در اسرع وقت تحت درمان قرار بگیرد.
5 دلیل اصلی نیاز کودک به مشاوره
اضطراب (Anxiety)
اختلالات خلقی در هر سنی رایج است، اما اغلب در سال های نوجوانی شروع می شود. اگر کودک شما تحریک پذیر، غمگین یا گوشه گیر به نظر می رسد، با روانشناس کودک خود صحبت کنید. اختلالات اضطرابی نیز شایع هستند و این اختلالات می توانند در بسیاری از جنبه های زندگی فرزند شما از جمله روابط دوستانه و تحصیلی اختلال ایجاد کنند.
کاهش ناگهانی نمرات یا تغییر خلق و خو (Sudden decrease in grades or mood changes)
اگر تغییر ناگهانی در رفتار کودک شما ایجاد شود و با رفتارهای مشکل آفرین، خشونت آمیز، بدخلقی داشته باشد، باید حتما با مشاور کودکتان موضوع را در میان گذاشته و برای رفع تغییر رفتار نامطلوب به وجود آمده درمان را شروع کرد. افت تحصیلی نیز یکی از دلایل مهمی است که باید دلایل آن مورد بررسی قرار بگیرد. صحبت و مشاوره با یک متخصص می تواند بسیار مفید باشد.
سرعت یادگیری پایین (Low learning speed)
کودکان در مراحل مختلف زندگی و رشد طبیعی خود مهارت هایی را یاد می گیرند و اجرا می کنند. اگر کودک شما در دست گرفتن مداد، بریدن اشکال و بازی با الگوها مشکل دارد و سرعت یادگیری کودک به صورت عادی پیش نمی رود، مشاوره و کاردرمانی می تواند بسیار مفید باشد.
در کاردرمانی به کودک شما با روش ها و شیوه های مناسب آموزش داده می شود که در زمینه های گوناگون مهارت های خود را رشد دهد.
اندوه و ناراحتی (Grief and sadness)
کودکان درست مانند بزرگسالان طیف وسیعی از احساسات را دارند و اگر در خانواده مرگی رخ داده باشد، چه یک حیوان خانگی یا یک عضو خانواده انسانی، ممکن است با احساس غم و اندوه دست و پنجه نرم کنند.
عوامل مختلفی می تواند در احساس ناراحتی در کودکان دخیل باشند ازجمله مقابله با جدایی و طلاق پدر و مادر و حتی جابجایی و از دست دادن دوستان. درمان و مشاوره می تواند به کاهش و تنظیم این احساسات بسیار کمک کند.
مشکلات گفتاری (Speech disorders)
گفتار و ارتباط بخش مهمی از رشد کودک است و اگر کودک در این زمینه مشکل دارد، گزینههای درمانی مختلفی وجود دارد. کودکان می توانند برای مشکلات گفتاری، مسائل روانی، مانند لکنت زبان یا بهم ریختگی و حتی مشکلات ارتباطی مرتبط با اختلالات طیف اوتیسم، تحت درمان قرار بگیرند.
انواع مشاوره کودک
مشاوره کودک و تکنیک هایی که در این زمینه به کار گرفته می شود، بستگی به سن کودک، ماهیت مشکل و عوامل دیگر دارد. ممکن است مشاور از تکنیک های مختلفی برای رسیدگی به مسائل خاص با توجه به نیاز هر کودک و خانواده اش استفاده کند.
مشاوره کودک می تواند برای کودکان کم سن و سال که معمولا در سنین پیش دبستانی قرار دارند و برای کودکان بزرگتر که مرحله پیش دبستانی را پشت سر گذاشته اند و در مراحل بزرگتری از رشد قرار دارند و برای کودکان بعد از مدرسه تا سن نوجوانی ارائه شود.
در زیر به برخی از تکنیک های کودک درمانی می پردازیم:
روان درمانی (Psychotherapy)
بر اساس نظریه روان درمانی، رفتارها ریشه در افکار ناخودآگاه دارند. در این تکنیک درمانگر ارتباط بین ناخودآگاه و رفتار یک فرد را بررسی می کند. رفتارهایی که کودک به صورت مکرر برای مقابله با موقعیت های ناراحت کننده از خود نشان می دهد و تبدیل به الگوی فکری کودک شده است. هدف درمان تشویق فرد نسبت به آگاهی از احساسات خود و نحوه مقابله با آن است.
رفتار درمانی (Behavior Therapy)
با توجه به تئوری رفتار درمانی همه رفتارها آموخته شده، اکتسابی و قابل تغییر هستند. در واقع هنگامی که به رفتارها یا افکار نامطلوب بها داده می شود این رفتارها تقویت می شوند. درمانگر با ارائه رفتارهای جدید و پاداش دادن به آنها سعی در کاهش رفتارهای نامطلوب دارد.
بازی درمانی (Child-center play therapy)
در این روش به صورت غیر مستقیم با استفاده از بازی ها مانند بازی کلمات، بازی های خلاقانه، بازی های اسلوموشن و غیره برای کمک به کودکان در بیان احساسات، حل مشکلات و رشد مهارت های اجتماعی استفاده می کنند. کودکان در طول بازی به صورت طبیعی و خلاقانه با چالش های خود روبرو می شوند.
رویکرد آنت بنیل (Anta Baniel Method)
این روش یک درمان علمی است که بر یادگیری مبتنی بر مغز کودکان تمرکز دارد. آنت بنیل کارشناس ارشد روانشناسی بالینی تحت تاثیر حرکات بدنی و تاثیر آن بر مغز این روش جدید را ارائه داده است.
این روش با استفاد از حرکات عصبی آرام و ملایم همراه با آگاهی تدوین شده است. در این روش مشاور با کودک و والدین به صورت گام به گام کار می کند و آموزش های لازم را به آنها می دهد. در این روش نقش والدین اهمیت بالایی دارد.
درمان بیش فعالی ( Attention-deficit/Hyperactivity disorder ADHD)
بیش فعالی بیشتر در خردسالان مشاهده می شود. مشاور برای درمان به والدین نحوه برخورد مناسب با کودک بیش فعال خود را آموزش می دهد تا کودک بتواند نحوه رفتار و عزت نفس خود را بهبود بخشد. این درمان شامل وعده های غذایی مفید، بازی و ورزش، یادگیری مهارت های جدید و بهبود روابط اجتماعی و عملکرد بهتر در مدرسه است.
شن بازی درمانی (sand play therapy)
شن بازی نوعی روش درمانی موثر برای شناسایی و بررسی مشکلات درونی است که اغلب برای کودکان استفاده میشود، اما میتواند برای نوجوانان و بزرگسالان نیز مفید باشد.
شن درمانی، ترکیبی از بازی درمانی و هنر درمانی است. درمانگر یک سینی یا جعبه پر از شن یا ماسه و همچنین انواع اسباب بازیها را در اختیار کودک قرار میدهد. کودک با استفاده ازاین ابزارها دنیایی را میسازد که نشان دهنده تعارضات و درگیریهای درونی اوست. بعد از اتمام شن بازی، درمانگر درباره آنچه او ایجاد کرده، از جمله اسباب بازیهای انتخاب شده، نحوه چیدمان آنها و سایر موارد با کودک بحث میکند.
شن بازی درمانی به کودک کمک می کند از احساس منفی رها شود و درمانگر می تواند از طریق مشاهده رفتار او با اسباب بازیها، یا نمادهایی که با آنها بازی میکند، به احساسات عمیق او پی ببرد. علاوه بر این، شن درمانی بعنوان یک تجربه حسی لذت بخش است که بیان احساسات را تسهیل می بخشد. این روش میتواند در درمان های فردی، گروهی یا خانوادگی استفاده شود.
درمان رابطه والد-کودک (parent- child interaction therapy PCIT)
در این روش مشاور تعامل کودک با والدین را در سناریوهای مختلف مشاهده می کند و به آنها برای ایجاد جوی مثبت تر کمک می کند. مشاور به والدین کمک می کند تا انتظارات واضح و منطقی از فرزند خود داشته باشند و واکنش مناسب ارائه دهند. در این روش والدین تجربه می کنند که در زمانی که کودکشان ناراحت است یا رفتار نامناسبی بروز می دهد چگونه با کودک خود رفتار کنند.
مشاوره کودک چه مزایای دارد؟
مشاوره کودک می تواند برای کودکانی که با طیف وسیعی از مسائل دست و پنجه نرم می کنند بسیار مفید باشد. در اینجا ده فایده مشاوره برای کودکان را ذکر می کنیم:
شناخت احساسات و عواطف کودک: به عنوان والدین شناخت عواطف و احساسات کودک از اهمیت بالایی برخوردار است. این شناخت به کودکان و والدین کمک می کند تا عواطف و احساسات خود را بهتر بشناسند و درک کنند.
والدین با شناخت این عواطف واحساسات بهتر می توانند درک کنند که کودکانشان در چه حالت هایی قرار دارند و چگونه می توانند به آنها کمک کنند. مشاور آموزش های لازم برای مدیریت احساسات منفی کودکان مانند عصبانیت، ترس یا ناراحتی را به والدین آموزش می دهد.
در جلسات مشاوره، والدین روش های برقراری تعامل و ارتباط موثر با کودک خود را می آموزند تا با برقراری ارتباط بهتر مشکلات پیش روی کودک را به درستی شناسایی کنند و راهکارهای درست و لازم را به کودک ارائه دهند.
افزایش عزت نفس: مشاوره می تواند به کودکان کمک کند تا تصویر مثبتی از خود ایجاد کنند و عزت نفس آنها را افزایش دهند.
تقویت مهارت های حل مسئله: از طریق مشاوره، به کودکان مهارت های لازم برای حل مسئله در موقعیت های مختلف آموزش داده می شود و کودک آمادگی لازم برای رویارویی با مسلائل بزرگتر زندگی را پیدا خواهد کرد.
بهبود مهارت های ارتباطی: مشاوره می تواند به کودکان کمک کند تا نحوه برقراری یک ارتباط خوب با دیگران را بیاموزند که می تواند در روابط آنها با خانواده و دوستان موثر باشد.
کاهش علائم اضطراب: مشاوره می تواند به کودکان کمک کند تا با علائم اضطراب کنار بیایند و شدت آنها را کاهش دهد.
عملکرد تحصیلی بهتر: مشاوره می تواند به کودکان کمک کند استرس و اضطراب مربوط به مدرسه را مدیریت کنند که می تواند منجر به بهبود عملکرد تحصیلی شود.
صبوری: مشاوره می تواند به کودکان کمک کند تا با چالش ها و مشکلات آینده کنار بیایند.
بهبود مهارتهای اجتماعی: مشاوره میتواند به رشد مهارتهای اجتماعی و بهبود توانایی آنها در ایجاد و حفظ روابط مثبت کمک کند.
افزایش خودآگاهی: از طریق مشاوره، کودکان می توانند درک بهتری از خود و احساسات خود پیدا کنند که می تواند منجر به افزایش خودآگاهی شود.
بهبود رفاه کلی: مشاوره کودک می تواند تأثیر مثبتی بر رفاه کلی کودک داشته باشد و منجر به بهبود سلامت روانی، عاطفی و اجتماعی شود.
چرا مشاوره کودک موثر است؟
تأثیر ضربات روحی در دوران کودکی می تواند ویرانگر باشد، زیرا می تواند در رشد مغز کودک اختلال ایجاد کند و منجر به عواقب طولانی مدت شود.
آسیب های دوران کودکی می تواند بر توانایی فرد برای ایجاد روابط سالم و حفظ آنها در طول زندگی تأثیر بگذارد. ضربه های روحی در دوران کودکی می تواند منجر به مشکلاتی در اعتماد، صمیمیت و ارتباطات شود و ایجاد و حفظ روابط سالم با دیگران را چالش برانگیز کند.
درمان آسیب های دوران کودکی می تواند به افراد کمک کند تا مهارت ها و ابزارهایی را که برای ایجاد روابط سالم و ایجاد ارتباطات معنادار با دیگران نیاز دارند، توسعه دهند.
بهبود آسیب های دوران کودکی از طریق مشاوره کودک برای بهبود نتایج سلامت روانی، عاطفی و جسمی بسیار مهم است. مشاوره کودک می تواند منجر به بهبود روابط، کاهش خطر ابتلا به اختلالات سلامت روان و بهبود رفاه کلی شود.
جستجوی کمک حرفه ای از یک درمانگر واجد شرایط یا ارائه دهنده سلامت روان می تواند گامی ارزشمند در روند بهبودی باشد. هیچ وقت برای شروع درمان آسیب ها و ضربات روحی در دوران کودکی و بهبود کیفیت زندگی دیر نیست.
درمان می تواند برای کودکان در هر سنی مفید باشد و همیشه نباید به صورت حضوری انجام شود. اگر درگیر کار هستید و زمان زیادی ندارید یا نمی توانید مشاور مناسبی را در محدوده محل زندگی خود پیدا کنید، می توانید درمان آنلاین را انتخاب کنید.
سخن پایانی
در پایان چنانچه سلامت روانی کودکتان برایتان مهم است و می خواهید فرزندی سالم از نظر روحی و جسمی داشته باشید ما در کنار شما هستیم تا با بالابردن آگاهی و شناخت احساسات، شما را در تربیت فرزندی سالم یاری کنیم. خانم دکتر زهرا ترابی در کلینیک تخصصی خود، با داشتن سال ها تجربه در زمینه مشاوره کودک به افراد زیادی در حل مشکلات و بهبود تربیت کودکی صالح و سالم کمک کرده اند.
برای دریافت مشاوره می توانید از طریق نوبت دهی آنلاین و یا تماس با کلینیک از مشاوره های مناسب در این زمینه بهره مند شوید.
منابع
https://www.cdc.gov/childrensmentalhealth/parent-behavior-therapy.html
https://southwestcounselling.ie/services/child-counselling/
https://connectteletherapy.com/2020/10/top-5-reasons-children-need-therapy/
https://www.katielear.com/child-therapy-blog/2021/8/18/what-are-the-different-types-of-child-therapy
https://www.medicalnewstoday.com/articles/therapy-for-kids-a-guide#types